Dunia diplomasi sedang menyaksikan peralihan besar mengenai isu sebuah negara Palestin yang merdeka dan berdaulat, dengan banyak negara yang lama diketepikan kuasa Barat kini menuntut kedudukan moral yang lebih tinggi.

Pada 21 September, Britain, Kanada, Australia dan Portugal secara rasmi mengiktiraf sebuah negara Palestin, menyertai negara lain seperti Ireland, Norway dan Sepanyol yang baru-baru ini menukar pendirian mengenai isu ini.

Namun, gerakan untuk mendapatkan pengiktirafan sebuah negara Palestin di bawah naungan Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB) bukanlah bermula pada 2025. Negara-negara dari Selatan Global – Türkiye, Malaysia, Pakistan, Afrika Selatan dan puluhan lagi – telah membuka jalan sejak beberapa dekad lalu walaupun berdepan tentangan daripada Amerika Syarikat dan Israel.

Pengiktirafan mereka terhadap Palestin – kebanyakannya seawal 1988 – bukan sahaja mengukuhkan perjuangan Palestin, tetapi turut mengubah arus global mengenai isu ini, sekali gus memaksa kuasa-kuasa besar bertanggungjawab dalam beberapa tahun kebelakangan ini.

Setakat ini, 151 daripada 193 negara anggota PBB – kebanyakannya dari Afrika, Asia dan Amerika Latin – telah mengiktiraf negara Palestin. Dengan Britain dan Perancis baru-baru ini beralih pendirian, Amerika Syarikat kekal sebagai satu-satunya anggota tetap Majlis Keselamatan PBB yang tidak mengiktiraf Palestin.

Washington menggunakan kuasa veto dalam Majlis Keselamatan PBB tahun lalu untuk menghalang kemasukan Palestin sebagai negara anggota penuh badan antarabangsa itu. Palestin kini hanya mempunyai status pemerhati bukan anggota di PBB.

Mustafa Yetim, profesor hubungan antarabangsa di Universiti Eskisehir Osmangazi, Türkiye, memberitahu TRT World bahawa negara-negara Afrika, Amerika Latin, Asia dan Timur Tengah memainkan peranan penting dalam meningkatkan kesedaran global mengenai “realiti Israel” yang tidak mempunyai “legitimasi moral, undang-undang dan kemanusiaan”.

“Negara-negara ini telah memberi tekanan ke atas negara yang menyokong jenayah perang Israel, dasar pembunuhan beramai-ramai dan kebuluran,” katanya, sambil menambah bahawa strategi “name-and-shame” mereka berjaya menggerakkan sokongan diplomatik sehingga mendorong banyak negara untuk secara rasmi mengiktiraf Palestin sebagai sebuah negara.

Peranan Selatan Global sebagai pelopor dalam isu negara Palestin yang berdaulat bermula sejak 1980-an.

Türkiye mengiktiraf Palestin pada 1988, diikuti pantas oleh banyak negara membangun lain yang terus melihat perjuangan Palestin sebagai ujian terhadap hipokrasi Barat.

Sokongan berterusan daripada negara-negara “kecil” ini sepanjang beberapa dekad telah mengukuhkan perjuangan Palestin, termasuk dalam menggesa gencatan senjata dan penyelesaian dua negara yang membolehkan Israel dan Palestin hidup bersama.

Aktivisme blok negara-negara membangun ini membuahkan hasil di PBB pada 2012 apabila Perhimpunan Agung dengan majoriti besar – 138 undi berbanding sembilan – meluluskan status pemerhati bukan anggota kepada Palestin.

Langkah itu dianggap sebagai mercu tanda dalam perjuangan Palestin kerana ia membuka akses kepada badan antarabangsa seperti Mahkamah Jenayah Antarabangsa (ICC).

ICC telah mengeluarkan waran tangkap terhadap Perdana Menteri Israel Benjamin Netanyahu dan bekas menteri pertahanannya Yoav Gallant pada 2024 atas jenayah perang dan jenayah terhadap kemanusiaan di Gaza, di mana Israel telah membunuh lebih 65,000 rakyat Palestin dalam tempoh hampir dua tahun.

Pendirian teguh

Helin Sari Ertem, profesor hubungan antarabangsa di Universiti Istanbul Medeniyet, melihat pengiktirafan sebuah negara Palestin oleh banyak negara pada 1980-an sebagai “tanda pendirian yang teguh” terhadap sistem yang tidak seimbang.

“Bagi mereka, Palestin adalah soal ketidakadilan dan ketidaksamarataan dalam sistem antarabangsa yang diterajui Barat,” katanya kepada TRT World.

Walaupun pengiktirafan awal hanya memberi kesan terhad terhadap negara-negara Barat utama kerana hubungan rapat mereka dengan Israel, beliau berkata pendirian diplomatik yang berani oleh negara-negara ini sejak awal telah menabur benih untuk penilaian semula tentang apa yang berlaku hari ini.

Namun, keberanian itu datang dengan harga yang tinggi. Usaha mendapatkan pengiktirafan negara Palestin mendedahkan negara-negara ini kepada tekanan hebat AS-Israel. Menurut Yetim, gandingan AS-Israel menggunakan tekanan ekonomi dan sekatan terhadap negara yang menyokong hak Palestin, manakala AS menggunakan kuasa vetonya untuk melumpuhkan Majlis Keselamatan PBB.

“Dengan sokongan penuh AS, Israel turut menggunakan keganasan secara langsung, yang memburukkan lagi ketidakstabilan dan rasa tidak selamat, seperti yang ditunjukkan dalam konfrontasinya dengan Iran, ancaman terhadap pelaku serantau lain, dan kempen ketenteraan seperti yang berlaku di Gaza,” kata Yetim.

Negara-negara dari Global Selatan menavigasi cabaran yang diwujudkan oleh gandingan AS-Israel dengan bergantung kepada Perhimpunan Agung PBB, sebuah arena yang tidak mengikat tetapi mampu meningkatkan kesedaran, serta membina pakatan masyarakat sivil, kata Ertem.

Mereka telah menjadikan Perhimpunan Agung PBB sebagai platform untuk memberi tekanan kepada Washington dan sekutu Israel lain supaya menilai semula sokongan tanpa syarat mereka terhadap Tel Aviv, tambahnya.

Pada 2024, Ireland, Norway dan Sepanyol mengiktiraf Palestin sebagai sebuah negara yang merdeka. Perancis, Belgium dan Luxembourg pula merancang untuk mengiktiraf negara Palestin secara rasmi pada sidang Perhimpunan Agung PBB yang bermula pada 23 September.

Keraguan oleh negara yang lewat menyusul seperti Britain, Perancis, Kanada dan Australia telah memberi ruang kepada Tel Aviv untuk memperluas penempatan haram dan merosakkan kehidupan rakyat Palestin selama berdekad. Namun keadaan kini berubah, kata Ertem, apabila masyarakat di seluruh dunia tidak lagi sanggup memberi Israel laluan percuma tanpa mengambil kira hubungan diplomatik kerajaan mereka dengan Tel Aviv.

“Selatan Global kini bangkit menentang hipokrasi dalam sistem antarabangsa yang diterajui Barat,” katanya.